logo logo

Edukacja

Powrót

Senat staropolski

2008-02-18

Warsztaty przeznaczone są dla dzieci z klas V i VI.

Głównym celem tej formy zajęć jest przybliżenie dzieciom historii Senatu i postaci senatorów z okresu I Rzeczpospolitej.

Ponadto podczas zajęć uczniowie dowiadują się czym jest instytucja Senatu, jaką rolę pełni w państwie, co to jest ustawa i konstytucja. Uczestnicy wcielają się w role senatorów staropolskich, symulują obrady senatu, dyskutują i głosują w sprawie jednej ustawy. W symulacji użytych jest wiele ciekawych rekwizytów w tym stroje historyczne.

 

SCENARIUSZ LEKCJI „SENAT STAROPOLSKI”
Odbiorca: dzieci klas V i VI


I. Cele lekcji
- przedstawienie tematyki i przebiegu obrad Senatu staropolskiego,
- przybliżenie historii Senatu i postaci senatorów staropolskich,
- określenie roli Senatu we współczesnej Polsce,
- przybliżenie pojęć: konstytucja i ustawa.

II. Forma realizacji:
- praca w grupie

III. Metody pracy:
- wykład
- symulacja obrad
- kwiz

IV. Wykorzystywane środki dydaktyczne:
(przykładowe portrety senatorów z tamtej epoki, mapa Rzeczypospolitej z zaznaczonymi miejscami obrad Senatu, rycina przedstawiająca salę obrad Senatu staropolskiego, zdjęcie kontusza i pozostałych elementów strojów)
- rysunki,
- fotografie,
- mapa,
- stroje historyczne i rekwizyty,
- inne pomoce dydaktyczne.

V. Konspekt
A. Faza wstępna: przygotowanie miejsca warsztatów, rekwizytów, przywitanie i wprowadzenie do zajęć

Pierwszym elementem lekcji jest przywitanie z uczniami, przedstawienie się i nawiązanie przyjaznego kontaktu.
Następnie prowadzący informuje o podziale zajęć na dwie części: teoretyczną i praktyczną (każda trwająca po mniej więcej 45 min.).
Podczas pierwszej części uczniowie dowiedzą się, czym zajmuje się współczesny Senat i odgrywa rolę, co to jest ustawa i dlaczego konstytucja jest najważniejszym aktem prawnym w państwie.
Następnie prowadzący opisuje w jaki sposób Senat funkcjonował 300-400 lat temu i przedstawia jego kompetencje.
Podczas drugiej części uczniowie przenoszą się w czasy panowania Władysława IV, wcielają się w role ówczesnych senatorów, symulują obrady senatu, dyskutują i głosują w sprawie ustawy.
Prowadzący zapowiada również mały kwiz na zakończenie zajęć.

B. Faza realizacyjna

Część 1.- teoretyczna (czas trwania 45 min)
Prowadzący:
 przedstawia uczestnikom instytucję Senatu jako organu władzy ustawodawczej, czyli instytucji zajmującej się tworzeniem prawa,
 odwołując się do znanych dzieciom dokumentów (np. regulaminu szkoły, klasy), uświadamia wagę pewnych aktów prawnych w funkcjonowaniu państwa, w tym konstytucji i ustawy,
 podkreśla rolę konstytucji, jako najważniejszego aktu prawnego, określającego nie tylko ustrój państwa, ale również opisującego funkcjonowanie ważnych instytucji,
 wyjaśnia uczniom, dlaczego każdy akt prawny (ustawa) musi być zgodny z ustawą zasadniczą, czyli konstytucją.

Następnie zdefiniowane zostaje pojęcie ustawy jako zbioru przepisów regulujących konkretną dziedzinę życia gospodarczego, społecznego.
Zważywszy na skomplikowany dla młodych odbiorców temat, prowadzący nawiązuje dialog z uczestnikami w celu lepszego wyjaśnienia omawianych pojęć. Podaje przykłady i odnosi je do znanej dzieciom rzeczywistości szkolnej (przepisy regulaminu szkoły, klasy, ustawy o systemie oświaty, ustawy o ruchu drogowym).
W dalszej części zajęć przybliża dzieciom historię Senatu, postacie senatorów i funkcje, jakie pełnili w ówczesnym społeczeństwie (wojewodowie, kasztelani, biskupi, ministrowie). Uczestnicy dowiadują się, jak 300-400 lat temu wybierano senatorów, a jak posłów. Senat, wywodzący się z Rady Królewskiej, pomagał królowi w podejmowaniu decyzji dotyczących polityki wewnętrznej, zewnętrznej, a także w sprawach dotyczących członków rodziny monarchy, np. w wyborze kandydatki na małżonkę.

Następnie na mapie Rzeczpospolitej (XVI-XVII w.) dzieci odnajdują miasta, w których zwoływane były sesje Sejmu walnego, dowiadują, się jak wyglądała podróż senatora z odległych stron kraju. Uczestnicy zapoznają się z rycinami przedstawiającymi sale w zamkach królewskich, gdzie odbywały się obrady. Prowadzący zwraca uwagę na wytworne stroje senatorów z tej epoki i opisuje je, posługując się rekwizytami w postaci kontuszy, pasów słuckich, orderu Orła Białego, strojów biskupich, insygniów władzy królewskiej itp.

Sesje sejmów walnych odbywały się rzadko, stąd też miały wyjątkową oprawę. Pierwszego dnia odbywały się uroczystości religijne, w których brali udział z królem na czele posłowie i senatorowie. Następnie w uroczystym orszaku wędrowano na zamek, w którym odbywały się obrady. Prowadzący dokładnie opisuje hierarchię osób uczestniczących w procesji, wskazując uczestnikom symulacji kolejność, jaką powinni zachować podczas zbliżającego się przemarszu na salę obrad.

W tym miejscu następuje losowanie ,,godności senatorskich”. Dzieci przebierają się w stroje z epoki i w uroczystym orszaku zmierzają na salę obrad.

Część 2.
(Miejsce zajęć: duża sala, pośrodku, krzesła ustawione w dwóch rzędach, ,,twarzami do siebie”. W jednym końcu sali, na środku - tron)
Uczestnicy zajmują miejsca przeznaczone dla senatorów: wojewodów, kasztelanów, biskupów, ministrów i króla. Prowadzący przedstawia przebieg obrad senatu i izby poselskiej. Opisuje ceremonię wyboru marszałka sejmu oraz sprawdzania ważności mandatów, tzw. rugi poselskie. Uczestnik, który wylosował rolę marszałka, otwiera obrady, następuje ceremonia przywitania króla przez połączone izby. Kolejna osoba, piastująca urząd kanclerza wielkiego koronnego, odczytuje przygotowaną wcześniej przez prowadzącego ,,propozycję od tronu”. Jest nią prośba króla Władysława IV o wyrażenie przez Senat zgody na zawarcie przez króla związku małżeńskiego z arcyksiężniczką Cecylią Renatą.
W ręce senatorów trafia portret księżniczki, po czym ,,senatorowie” wygłaszają ,,wota senatorskie”. Następuje debata, w której uczestnicy mają możliwość przedstawienia swej argumentacji.
Po zakończeniu debaty prowadzący przedstawia sposoby głosowania, opowiada o konsekwencjach posługiwania się liberum veto, a następnie opisuje zasadę głosowania większościowego. Dzieci otrzymują karteczki z napisami po łacinie ,,affirmative” (tak) i ,,negative” (nie), które będą im pomocne w wyrażaniu swoich decyzji podczas głosowania.
Następnie prowadzący odczytuje kolejno nazwiska wszystkich senatorów, którzy wstają i oddają głosy.
Kanclerz wielki koronny zapisuje i odczytuje wyniki głosowania. Marszałek wielki koronny poprzez trzykrotne uderzenie laską o podłogę zamyka obrady.

Prowadzący krótko przedstawia rzeczywiste losy małżeństwa króla Władysława IV i Cecylii Renaty. Podkreśla fakt, iż podczas symulacji została podjęta decyzja tylko w jednej sprawie i pokazuje dzieciom Dyaryusz seymu wolnego ordynaryinego warszawskiego sześcio-
niedzielnego roku pańskiego MDXXLXXX dnia 2 miesiąca października odprawuiącego się z roku 1780, w którym spisane zostały ,,konstytucyje”.

C. Faza podsumowująca
Podsumowanie, na zasadzie kwizu, informacji zdobytych podczas części teoretycznej i symulacji.

Czas trwania lekcji: 120-140 minut, w tym jedna przerwa.

Bibliografia:
1. "Sejm Polski 1493-1993" - A. Rosner, M. Wąsowicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1995
2. "Urzędy i godności w dawnej Polsce" - Z. Góralski, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1988
3. "Królowie elekcyjni - Leksykon biograficzny" - red. nauk. Irena Kaniewska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997
4. "Polskie królowe - żony królów elekcyjnych" - E. Rudzki, Instytut Prasy i Wydawnictw "Novum", Warszawa 1987

Powrót