Historia

Powstanie Rady Królewskiej, poprzedniczki Senatu, składającej się  z najwyższych dostojników państwa, dygnitarzy ziemskich, biskupów (Panowie Rady). Król za ich radą kieruje wszystkimi sprawami królestwa.

Początek zjazdów generalnych całego królestwa, tj. Rady Królewskiej z udziałem urzędników ziemskich, ogółu szlachty oraz przedstawicieli kapituł i miast, w celu wyboru króla i uchwalenia podatków. To zalążek Sejmu. 

Pierwsza wzmianka o obradach na zjeździe generalnym w 2 izbach: Panów Rady (Senat) i posłów ziemskich. Naznaczenie przy królu stałej rezydencji 4 członków Rady Królewskiej. 

Ustanie tradycji zwoływania Rady Królewskiej w pełnym składzie. Poza zjazdami generalnymi - Sejmem - król odbywa narady tylko z częścią senatorów. 

 Uformowanie się Sejmu jako organu ogólnopaństwowego, uchwalającego ustawy (konstytucje) za zgodą króla, Senatu i Izby Poselskiej. 

Wydanie przez króla Aleksandra I, pod presją senatorów, w Mielniku przywileju zapewniającego Senatowi ster władzy w państwie. Po koronacji władca odmawia potwierdzenia tego przywileju. 

Konstytucja Nihil novi - zrównanie uprawnień Senatu i Izby Poselskiej w stanowieniu prawa. 

Postanowienie Sejmu, że zniewaga senatora równa jest obrazie majestatu króla. 

Zakończenie inkorporacji Mazowsza do Królestwa i uzupełnienie składu Senatu o senatorów mazowieckich. 

Trwałe uformowanie Senatu; zasiadają w nim: biskupi diecezjalni rzymskokatoliccy, wojewodowie, kasztelanowie więksi i mniejsi, ministrowie (marszałek wielki, kanclerz, podkanclerzy, podskarbi wielki, marszałek nadworny), dożywotnio mianowani przez króla. Określenie porządku zasiadania w Senacie: prymas - pierwszy senator Królestwa, kasztelan krakowski - pierwszy senator świecki, marszałek wielki - pierwszy dygnitarz. Ustalenie kompetencji Senatu: współudział w ustawodawstwie, polityce zagranicznej, sądzie sejmowym. Przewodniczenie obradom Senatu: król przez marszałka wielkiego, podczas nieobecności króla - prymas. Senatorowie wotują, czyli wyrażają swoje zdanie, król konkluduje.

Wystąpienie przywódców ruchu egzekucyjnego z koncepcją Senatu jako strażnika praw i wolności szlacheckich, przeciwną koncepcji króla Zygmunta, czyli traktowania Senatu jako ciała doradczego i podpory rządów królewskich. Początek walki o charakter Senatu podczas egzekucji praw i dóbr. 

Osłabienie pozycji Senatu na rzecz Izby Poselskiej. 

Włączenie do Senatu senatorów z Prus Królewskich, od 1466 r. strzegących swej autonomii. Unia polsko-litewska w Lublinie: scalenie Senatu koronnego i Senatu litewskiego w Senat Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Senat po unii to 142 senatorów, czyli: 15 biskupów, 35 wojewodów, 31 kasztelanów większych, 47 kasztelanów mniejszych, 14 ministrów. 

Ukształtowanie się roli Senatu podczas bezkrólewia: prymas jako interrex zastępuje króla, Senat podczas zjazdu elekcyjnego obraduje osobno, ale senatorowie głosują wspólnie ze szlachtą swoich województw, prymas nominuje, marszałek wielki koronny ogłasza wybór króla. 

Artykuły henrykowskie potwierdzają prawa Senatu i nadają mu nowe uprawnienia: król nie może bez niego czynić nic w sprawach Rzeczypospolitej, w szczególności: przyjmować i wysyłać poselstw zagranicznych, prowadzić zaciągu do wojska, zwoływać Sejmu, zawierać małżeństwa; u boku króla pozostaje stale 4 senatorów dla rady i nadzoru rządów, każdy z senatorów ma prawo przebywać przy królu i uczestniczyć w naradach; kasztelan krakowski i kilku innych senatorów stają się strażnikami korony królewskiej. 

Uprawnienie Senatu do napominania króla, gdy ten łamie prawo. 

Wejście senatorów z Inflant do Senatu. 

Wzrost znaczenia Senatu za Zygmunta III i Władysława IV, wskrzeszenie tradycji zwoływania senatorów na konwokacje poza Sejmem. Król opiera swe rządy na tzw. małym Senacie (zaufane grono senatorów).

Wykonanie nierespektowanego dotąd prawa o senatorach rezydentach; ich uchwały mają być spisywane i odczytywane w Sejmie. 

Stosowanie przez Senat prawa weta wobec konstytucji uchwalonych przez Izbę Poselską. 

Wejście senatorów z nowo utworzonego województwa czernihowskiego (Ukraina Zadnieprzańska) do Senatu. 

Zmniejszenie znaczenia Senatu w następstwie rywalizacji między magnatami. Rzeczpospolita traci województwa smoleńskie i czernihowskie, ale król nadal mianuje senatorów z utraconych województw, i zasiadają oni w Senacie. 

Szlachta strzela do senatorów, rozgniewana ich matactwami podczas elekcji królewskiej. 

Pierwszy przypadek wstrzymania obrad Sejmu (sisto activitatem) przez senatora.  

Zobowiązanie króla do wypełniania uchwał senatorów rezydentów. 

Prawa kardynalne: "moc prawodawstwa dla Rzplitej w trzech stanach, to jest królewskim, senatorskim i rycerskim dotąd trwającą, niewzruszoną na zawsze pozostawać powinna". W skład Senatu wchodzą hetmani wielcy i polni. 

Początek sejmów skonfederowanych, podczas których Senat i Izba Poselska obradują wspólnie. 

Zniesienie instytucji senatorów rezydentów przy królu, ustanowienie na ich miejsce Rady Nieustającej, o mieszanym składzie senatorsko-poselskim, z królem na czele. 

Włączenie do Senatu unickiego metropolity kijowskiego.

Ograniczenie przez Konstytucję 3 maja roli Senatu na rzecz Izby Poselskiej; zredukowanie funkcji króla z osobnego stanu sejmowego do prezydenta Senatu; utrata prawa inicjatywy ustawodawczej Senatu, mającego tylko prawo weta zawieszającego w stosunku do praw politycznych, cywilnych i karnych uchwalonych przez posłów; łączne obliczanie głosów Senatu i Izby Poselskiej w innych sprawach. Następcy króla Stanisława Augusta mają mianować senatorów spośród kandydatów wybranych przez sejmiki. 

Zniesienie przez Sejm w Grodnie Konstytucji 3 maja, ustanowienie wspólnych obrad Senatu i Izby Poselskiej, czyli Sejmu jednoizbowego.

Powstanie kościuszkowskie, zapowiedź zwołania przez Radę Najwyższą Narodową po zwycięskim powstaniu Sejmu, który "o konstytucji narodu będzie stanowić".

Senat Księstwa Warszawskiego: druga izba Sejmu, podrzędna w stosunku do Izby Poselskiej; składająca się z biskupów, wojewodów i kasztelanów; obradująca pod przewodnictwem prezesa, mianowanego przez monarchę, lub osobiście monarchy.

Wskrzeszenie przez konstytucję marcową Senatu jako drugiego obok Sejmu "organu narodu w zakresie ustawodawstwa", ale o ograniczonych kompetencjach, z prawem weta zawieszającego w stosunku do projektów ustaw uchwalonych przez Sejm, z prawem interpelacji rządu i wyboru - wspólnie z Sejmem (Zgromadzenie Narodowe) - prezydenta państwa. W Senacie, na czele którego stoi marszałek, zasiada 111 senatorów, wybieranych w okręgach wojewódzkich. Kadencja trwa 5 lat. 

Senat I kadencji. Marszałkiem zostaje Wojciech Trąmpczyński, adwokat, marszałek Sejmu Ustawicznego.

Nieudana próba wzmocnienia uprawnień przez Senat przy okazji sierpniowej nowelizacji konstytucji, m.in. uzyskania inicjatywy ustawodawczej. 

Senat II kadencji. Marszałkiem zostaje Juliusz Szymański 

Senat II kadencji. Marszałkiem zostaje Władysław Raczkiewicz. 

Zwiększenie przez konstytucję kwietniową uprawnień Senatu kosztem Sejmu, ale wprowadzenie podrzędności obu izb wobec prezydenta. W Senacie zasiada 96 senatorów, w tym 1/3 mianowanych przez prezydenta, a 2/3 wybieranych przez tzw. elitę (obywatele o określonym tytule zasługi, wykształcenia i stanowiska społecznego). 

Senat IV kadencji. Marszałkiem zostaje płk Aleksander Prystor.

Senat V kadencji. Marszałkiem zostaje ppłk Bogusław Miedziński.

Prezydent RP 2 XI rozwiązuje Sejm i Senat, a 1 XII zarządza wybory do obu izb po upływie 60 dni od zakończenia wojny.

Zniesienie Senatu przez władze komunistyczne na podstawie sfałszowanych wyników tzw. referendum ludowego, przeprowadzonego 30 VI na mocy decyzji Krajowej Rady Narodowej.

Wybory do Senatu I kadencji, pierwsze wolne i demokratyczne (4 VI ). Prawo wyborcze bierne − 30 lat, czynne − 18 lat. Pierwsze posiedzenie Senatu (4 VII), marszałkiem zostaje prof. Andrzej Stelmachowski. W skład izby wchodzi 100 senatorów. Zgodnie z konstytucją, kadencja ma trwać 4 lata. Senat I kadencji zostaje rozwiązany wraz z Sejmem, na mocy decyzji izby niższej o samorozwiązaniu, w październiku 1991 r.