Historia

1892–1944; archeolog; profesor zwyczajny Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie; legionista, członek POW; minister reform rolnych, minister spraw wewnętrznych, podsekretarz stanu w Ministerstwie Skarbu, w latach 1934–1935 premier.

Poseł w latach 1929–1935.
Senator w latach 1935–1938.

26.09.1939 aresztowany przez NKWD we Lwowie, więziony we Lwowie, a od marca 1940 w Moskwie (Łubianka, Lefortowo, Butyrki), torturowany (stracił zęby, przestał widzieć na jedno oko); w lipcu 1941 skazany na karę śmierci, zamienioną na 10 lat zesłania; zwolniony 6.09.1941; w Moskwie bezskutecznie starał się o stanowisko referenta politycznego w armii gen. Władysława Andersa; ewakuowany z transportem ludności cywilnej; w październiku 1941 w Buzułuku zgłosił się ponownie do armii, został przyjęty jako porucznik w dziale intendentury i skierowany do wykonywania prac biurowych; wkrótce postanowił na własną rękę wrócić do kraju; na początku listopada 1941 w okolicach Tuły przedostał się przez linię frontu rosyjsko-niemieckiego; aresztowany 10.11.1941 przez Niemców i internowany w Berlinie; Niemcy wykorzystywali w prasie jego antyradzieckie wypowiedzi; w maju 1943 zorganizowali wyjazd, aby pokazać mu mogiły w Katyniu; zmarł 11.05.1944 w Berlinie, prawdopodobnie w wyniku alianckiego bombardowania. Pochowany na cmentarzu św. Jadwigi w Berlinie. W 1974 prochy przeniesiono na cmentarz Powązkowski w Warszawie.
Wyrokiem polskiego sądu polowego z 21.01.1942 zaocznie skazany na karę śmierci za dezercję; wyrok do wykonania w kraju przez AK zatwierdził gen. Władysław Sikorski, jednak gen. Stefan Rowecki odmówił, określając tę sprawę jako „niepilną i niewyraźną”; bezpośrednio po zakończeniu wojny przygotowywano materiały w celu przeprowadzenia rehabilitacji, nie wszczęto jej z powodu likwidacji polskich instytucji sądowniczych na Zachodzie.

PSB, t. XV, Kraków 1970, s. 19–21 (tu: zmarł na anewryzm serca w następstwie nalotów); Stanisław Kot, Listy z Rosji do gen. Sikorskiego, Londyn 1956, s. 163, 235–237 i in.; Benedykt Heydenkorn, O rehabilitację Leona Kozłowskiego, w: „Kultura” (Paryż) nr 4/1957, s. 89–104; Ludwik Honigwill, Leon Kozłowski, Josif Wissarjonowicz Stalin, Generał Własow, w: „Kultura” (Paryż) nr 7/8/1958, s. 186–189; list Franciszka Ancevicza, w: „Kultura” (Paryż) nr 6/1957, s. 154–155; list Stanisława Klepacza, w: „Kultura” (Paryż) nr 7/8/1957, s. 232–233; list Jerzego Pomiana, w: „Kultura” (Paryż) nr 7/8/1957, s. 233–234; Leon Kozłowski, Więzienie sowieckie, w: „Kultura” (Paryż) nr 10/1957, s. 87–101, nr 11/1957, s. 113–126, nr 12/1957, s. 95–109, nr 1–2/1958, s. 146–161, nr 3/1958, s. 111–122; Biogramy uczonych polskich. Materiały o życiu i działalności członków AU w Krakowie, TNW, PAU, PAN, cz. I, z. 2, Wrocław 1984, s. 171–173; Jacek Wilamowski, Kandydat na Quisilinga, w: „Przegląd Tygodniowy” nr 38/1986, s. 10 (tu również druga wersja: zamordowany przez gestapo, które wykryło plan ucieczki do kraju); Wojciech Śmigielski, Czy profesor Leon Kozłowski był zdrajcą?, w: „Tygodnik Powszechny”, nr 33/1986, s. 6 (ze skreśleniami cenzury); Olgierd Terlecki, Sprawa Leona Kozłowskiego, w: „Życie Literackie”, nr 42/1986, s. 3, 10; Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, t. II, Warszawa 1989, s. 210; Władysław Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski, Gdańsk 1990, t. 3, s. 233; Klemens Rudnicki, Na polskim szlaku. Wspomnienia z lat 1939–1947, Warszawa 1990, s. 170–171; Kto był kim…, s. 48; Piotr Żaroń, Armia Andersa, Toruń 1996, s. 117 (tu: ranny w czasie nalotów, zmarł po paru tygodniach); Eugeniusz Lubomirski, Kartki z mego życia, Londyn 1998, s. 100–101; Sławomir Kalbarczyk, Polscy pracownicy nauki. Ofiary zbrodni sowieckich w latach II wojny światowej. Zamordowani, więzieni, deportowani, Warszawa 2001, s. 119–121; Leon Kozłowski, Moje przeżycia, Warszawa 2001; Paweł Dubiel, Józef Kozak, Polacy w II wojnie światowej. Kim byli, co robili, Warszawa 2003, s. 85–86, 143 (tu: w 1941, po przekroczeniu linii frontu, przedostał się do majątku brata); Pro Memoria (1941–1944), Warszawa – Pułtusk 2004/2005, s. 370; Posłowie i senatorowie…, t. III, s. 205–207; Maciej Kozłowski, Świadek specjalnego znaczenia, w: „Polityka” nr 16, 2005, s. 84–87; Maciej Kozłowski, Sprawa premiera Leona Kozłowskiego, Warszawa 2005; Marek Gałęzowski, Wierni Polsce. Ludzie konspiracji piłsudczykowskiej 1939–1947, Warszawa 2005, s. 300; Dorota Mycielska, Jarosław Maciej Zawadzki, Senatorowie zamordowani, zaginieni, zmarli w latach II wojny światowej, Warszawa 2009, s.26, 200-203