Edukacja

„Cieszę się, że przybyliście tak licznie i serdecznie zapraszam do rozpoczęcia Gadki Senackiej poświęconej dzisiaj ważnej debacie, dotykającej tematów, które moim zdaniem wzbudzają przesadne kontrowersje. Dlatego jestem bardzo ciekaw waszej wymiany poglądów i będę się jej uważnie przysłuchiwać” – powiedział Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki, otwierając w Senacie debatę młodzieżową pod hasłem: „Gadka Tęczowa. Kręgi tolerancji”. Marszałek podkreślił, że często podróżując po Polsce, słyszy od młodych ludzi pytanie, co należy zrobić, żeby przyjechać na Gadkę Senacką. „To nas niezwykle cieszy i potwierdza tezę, że potrzebujecie otwartego dialogu – nie hamowanej cenzurą czy jakimiś wpływami zewnętrznymi, tylko otwartej i szczerej dyskusji i sporu, który de facto jest istotą demokracji” – posumował.

Debatę rozpoczęło wystąpienie w języku ukraińskim Krystyny Amsterdam, uczennicy I LO im. Bolesława Limanowskiego w Warszawie. „Często słyszymy od rodziców formułki w stylu «możesz być, kim chcesz», «wyrażaj siebie». Ale czy tak jest naprawdę? Czy na pewno możemy być, kimkolwiek zapragniemy? Problem w tym, że rodzice, mówiąc o pewnego rodzaju wolności, ograniczają nas jednocześnie przez ramy społeczne zwane «normalnością»” – zauważyła. „Czym w takim razie jest normalność i kto decyduje o tym, co nią jest (…)? Dlaczego dzielimy ludzi na «takich» i «nietakich»? Dlaczego zwracamy uwagę na rzeczy poboczne, a nie najważniejsze – na tożsamość?” – zapytała. „Teraz w szeregach Sił Zbrojnych Ukrainy o wolność tego kraju walczą setki, tysiące «nietakich», a jeszcze więcej «nietakich» pracuje jako wolontariusze. Ci ludzie ryzykują życiem, mając świadomość, że ich ukochani nie będą mogli odwiedzić ich w szpitalu, gdy ktoś z nich tam trafi, bo zgodnie z prawem nie są rodziną. Nie będą nawet mogli odebrać ciał do pochówku” – zaakcentowała. „Trzeba to zmienić. Ta wojna to nie tylko konflikt zbrojny między dwoma krajami. To jest przede wszystkim walka idei – walka człowieczeństwa z okrucieństwem, prawdy z kłamstwem, wolności z niewolą” – podkreśliła. „Nikt z nas nie powinien odczuwać presji, przez to, kim jest, nikt z nas nie powinien udawać kogoś innego ze strachu przed ostracyzmem czy osamotnieniem. (…) Mamo, tato, może nastał już czas, żebym to ja was czegoś nauczyła. Sława Ukrainie!” – zakończyła, wywołując burzę oklasków.

Dalsza część debaty odbyła się w formule Q&A – pytań i odpowiedzi. Pierwszą dyskutowaną kwestią było rozumienie pojęcia „LGBTQ+”, a panelistą tej części debaty był Dominik Kuc – członek Rady Fundacji „GrowSpace” i inicjator projektu Ranking Szkół Przyjaznych LGBTQ+. Wyjaśnił on, że skrót „LGBTQ+” oznacza osoby nieheteronormatywne i transpłciowe, czyli lesbijki, geje, osoby biseksualne, osoby interpłciowe i osoby transpłciowe.

Drugie dyskutowane zagadnienie, moderowane przez dr Paulinę Górską z Centrum Badań nad Uprzedzeniami Uniwersytetu Warszawskiego, dotyczyło poziomu tolerancji dla osób LGBTQ+ z Polsce na tle pozostałych krajów Europy. Zwracano uwagę, że w rankingach dotyczących regulacji prawnych w odniesieniu do osób LGBTQ+ Polska znacznie odstaje od innych krajów, tzn. prawa takich osób w Polsce są najmniej uregulowane w całej UE. Wyniki rankingu postaw Eurobarometru wskazują jednak, że poziom akceptacji społecznej dla takich osób w Polsce nie różni się zasadniczo od unijnej średniej. „Wydaje się więc, że polskie społeczeństwo jest znacznie bardziej progresywne niż polskie regulacje prawne” – podsumowała dr Górska.

Rozmawiano także o przyczynach występowania w Polsce negatywnych zjawisk jak hejt i inne przejawy nietolerancji wobec osób LGBTQ+. Jako jedną z nich wskazano brutalizację języka polityki, zwłaszcza w trakcie kampanii wyborczych w ostatnich latach, co znalazło odzwierciedlenie w wynikach badań społecznych. Nie ma też regulacji karnych pozwalających zapobiegać tego rodzaju sytuacjom. Przestępstwa motywowane homofobią czy transfobią w dalszym ciągu nie są uznawane za przestępstwa z nienawiści.

Dyskusję o tzw. pinkwashingu, czyli wykorzystywaniu społeczności LGBTQ+ i jej wartości w marketingu korporacyjnym i politycznym, moderował Bart Staszewski ze Stowarzyszenia „Miłość Nie Wyklucza”. W gruncie rzeczy nie ma to wpływu na realne przeciwdziałanie dyskryminacji i powoduje, że osoby LGBTQ+ traktowane są przedmiotowo, a nie jako równoprawny podmiot debaty publicznej.

Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki podkreślił, że „zło zaczyna się od słów, a po nich następują czyny”.„Tu nie chodzi o żadne przywileje, chodzi o równe prawa i obowiązki dla nas wszystkich, bo Polska była, jest i będzie różnorodna, i każdy człowiek ma prawo do szczęśliwego życia w naszym kraju. (…) Najważniejsze, żebyśmy się oduczyli stygmatyzować ludzi” – podsumował Marszałek Grodzki, dodając, że „zero tolerancji dla zła to zasada, którą powinniśmy krzewić w naszym kraju nie tylko w odniesieniu do osób LGBTQ+, ale w odniesieniu do całego społeczeństwa”.

W trakcie dyskusji uczestnicy „Gadki Tęczowej” zgłaszali postulaty dotyczące m.in. wprowadzenia regulacji prawnych zrównujących prawa małżeństw osób tej samej płci, także w zakresie adopcji dzieci przez takie pary. Postulowano także wprowadzenie kategorii przestępstw motywowanych homofobią, transfobią i bifobią do kodeksu karnego, a także wprowadzenie przepisów o uzgodnieniu płci. Wielokrotnie apelowano o przywrócenie edukacji antydyskryminacyjnej do podstaw programowych oraz wprowadzeniu do szkół rzetelnej edukacji seksualnej wspierającej działania równościowe i antydyskryminacyjne i umożliwiającej zrozumienie złożoności tej problematyki.

Prezeska Fundacji „Rodzice Mają Głos” Dorota Łoboda i warszawska radna przestrzegała młodzież: „nie dajcie się wpuścić w pułapkę (…): homofobia, transfobia i bifobia to nie są poglądy, to jest przemoc, to jest mowa nienawiści (…). Tu nie chodzi o różnicę poglądów  – to jest dyskryminacja”. Zaapelowała o to, by nie być obojętnym w przypadku zaobserwowania przejawów dyskryminacji i nie dawać na nią przyzwolenia, tylko każdy taki przypadek zgłaszać. A jeśli zajdzie konieczność nieposłuszeństwa obywatelskiego, np. w szkole, umożliwiającego udzielenie wsparcia osobie dyskryminowanej, należy taką postawę rozważyć.

Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki podziękował za przedstawione postulaty, zauważył jednak, że tak naprawdę „wystarczy przestrzegać konstytucji, bo w niej jest wiele zapisów, w których duża część tych postulatów się mieści, ale obecna władza ma dość mało szacunku dla konstytucji (…) i dlatego tak ważne jest, żeby o nią zawalczyć”.

Marszałek Senatu zauważył, że „walka o prawa osób LGBTQ+ jest częścią wojny o przywrócenie praworządności, poszanowania praw człowieka, praw mniejszości, przywrócenie szacunku dla każdego z nas”. Zachęcał też uczestników spotkania do aktywności społecznej, mówiąc o potrzebie „walki o to, żeby Polska była krajem dla wszystkich, gdzie wszyscy są równi, mają równe przywileje i równe obowiązki – wobec siebie, wobec rodziny, wobec miejsca pracy czy wobec ojczyzny”.

Na zakończenie debaty Marszałek Grodzki przypomniał łacińską maksymę Alteri vivas oportet, si tibi vis vivere – wybraną przez jego rocznik medycyny jako zawołanie roku – która w wolnym tłumaczeniu brzmi: na ile żyjemy dla innych, na tyle żyjemy dla siebie. „To jest bardzo dobry drogowskaz na życie, (…) nie skupiać na sobie, tylko myśleć o innych” – podkreślił Marszałek. „Jestem pewny, że wasze pokolenie przejmie pałeczkę i będzie nieść pochodnię wolności, praworządności, przyzwoitości, szacunku dla drugiego człowieka. Dlatego życzę wam, abyście mieli siłę, determinację i nigdy nie porzucali nadziei, że będzie lepiej” – zakończył.

Organizatorem cyklu spotkań „Dialogi senackie” jest ruch młodzieżowy „Gadka senacka” przy współpracy z Kancelarią Senatu, Warszawskim Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń, Fundacją Wolna Szkoła oraz Protestem z Wykrzyknikiem. Debata integruje młodzież ze szkół z różnych miast Polski.

Zdjęcia z debaty

Transmisja z debaty