Edukacja

W Senacie 15 stycznia 2025 r. konferencją „Zadbajmy o dobrostan” został zainaugurowany Rok Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki, ustanowiony przez Izbę wyższą. Wzięli w niej udział m.in. parlamentarzyści, lekarze, eksperci, kuratorzy oświaty, przedstawiciele samorządu terytorialnego, służb sanitarnych i organizacji pacjenckich. Konferencję zorganizowała Komisja Zdrowia.

Otwierając senackie spotkanie, marszałek Senatu Małgorzata Kidawa-Błońska wyraziła nadzieję, że Rok Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki przyczyni się do wzrostu świadomości Polek i Polaków o znaczeniu profilaktyki dla ich stanu zdrowia. Według niej bardzo potrzebne jest informowanie wszystkich, i tych najmłodszych, i tych najstarszych, w jaki sposób mądrze dbać o swoje zdrowie.

„Ani mądrość przodków, ani współczesne dowody naukowe na to, że lepiej zapobiegać chorobom niż je leczyć nie przekonują Polaków, a to oznacza, iż trzeba podjąć inne niż dotychczasowe działania dotyczące profilaktyki i jej promocji” – oceniła ministra zdrowia Izabela Leszczyna. Poinformowała o zamierzeniach resortu w tym zakresie. W maju 2025 r. program „Profilaktyka 40 Plus” zostanie zastąpiony przez program „Moje zdrowie”. Obejmie on wszystkie osoby dorosłe i umożliwi omówienie wyników badań z lekarzem lub pielęgniarką. W ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy planowane jest zastąpienie cytologii klasycznej przez test HPV HR na obecność wysokoonkogennych typów wirusa HPV. Przygotowywana jest też zmiana przepisów w celu wprowadzenia zakazu sprzedaży e-papierosów osobom poniżej 18. roku życia.

Wiceministra edukacji narodowej Paulina Piechna-Więckiewicz poinformowała, że wspólnie z resortami zdrowia i sportu została przygotowana podstawa programowa edukacji zdrowotnej. Nowy przedmiot ma być wprowadzony do szkół od roku szkolnego 2025/2026 w miejsce wychowania do życia w rodzinie. Kolejne wspólne przedsięwzięcie ministerstw edukacji i zdrowia to ogłoszony we wrześniu 2024 r. program dotyczący szczepień w szkołach uczniów od 9. do 14. roku życia przeciw wirusowi HPV. Zgłosiło się do niego 36% szkół.

„Dobrostan to subiektywnie postrzegane przez osobę poczucie szczęścia, pomyślności, zadowolenie ze stanu życia” – mówiła przewodnicząca Komisji Zdrowia senator Beata Małecka-Libera, wyjaśniając tytuł konferencji. Jak podkreśliła, to zadowolenie zapewnia również dobry stan zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego. Przewodnicząca Komisji Zdrowia przedstawiła też wnioski z pracy Rady Programowej Roku Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki. Jednym z nich jest przygotowanie rekomendacji i dobrych praktyk w zakresie promocji profilaktyki i edukacji zdrowotnej. Jak podkreśliła, nowy Narodowy Program Zdrowia powinien być adresowany przede wszystkim do dzieci i młodzieży, tak aby efektywnie kształtować postawy prozdrowotne. Poinformowała ponadto, że na stronie internetowej Senatu będzie można śledzić wszystkie wydarzenia organizowane w ramach Roku Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki.

Diagnozę stanu zdrowia populacji Polski przedstawił dyrektor Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego dr Bernard Waśko. Jak podkreślił, Polaków charakteryzują gorsze wskaźniki dotyczące oczekiwanej długości życia w stosunku do średniej dla krajów UE oraz wyższa śmiertelność możliwa do uniknięcia. Oczekiwana długość życia Polek i Polaków jest wyraźnie krótsza niż w innych państwach UE. Różnica to aż 4–5 lat w przypadku mężczyzn (w stosunku do krajów tzw. piętnastki różnica wynosi 8 lat) i 2–3 lata w przypadku kobiet. Według danych GUS z 2023 r. przeciętne trwanie życia mężczyzn w Polsce wynosiło 74 lata 7 miesięcy, a kobiet – 82 lat. Ekspert podkreślił, że w Polsce, podobnie jak w innych krajach UE, umieralność wśród mężczyzn jest wyższa w porównaniu do kobiet, ale skala tego zjawiska jest znacznie większa niż w większości krajów europejskich. „Różnica ta jest zbyt duża i utrzymuje się od wielu lat. Przyczyną nie może być tylko biologia i genetyka” – ocenił dr Bernard Waśko. Zwrócił też uwagę na osłabienie tempa wzrostu oczekiwanej długości życia kobiet i mężczyzn od 2015 r. Jak zaznaczył, powody tego spowolnienia nie są znane. Analizy wymaga także wyhamowanie od 2015 r. tempa spadku współczynników zgonów zależnych od przyczyn możliwych do uniknięcia. Liczba zgonów z tych przyczyn też jest wyraźnie wyższa w Polsce niż w innych krajach UE. Z przeprowadzonych w 2019 r. badań na temat oceny stanu zdrowia przez Europejczyków wynika, że w porównaniu do przeciętnej w UE zły stan zdrowia deklarowało więcej Polaków, szczególnie po 55. roku życia. Z kolei według danych GUS z 2023 r. średni wiek mężczyzn, którzy nie czują się chorzy to ok. 61 lat, a w przypadku kobiet – 65 lat. „Wszystkie te dane wskazują na konieczność intensyfikacji działań w zakresie zdrowia publicznego. Wymaga to długoletniej i systematycznej pracy” – podsumował dyrektor Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego.

Podczas pierwszej części konferencji, poświęconej kwestiom dotyczącym stylu życia i wyborów zdrowotnych, mówiono o otyłości polskich nastolatków, zasadach dbania o układ sercowo-naczyniowy „10 dla Serca” i zagrożeniach słuchu i wzroku. Przedstawiając wyniki badań dotyczące otyłości dzieci i młodzieży, prof. Anna Fijałkowska z Instytutu Matki i Dziecka podkreśliła, że problem otyłości w Polsce dotyczy dzieci w wieku 7–9 lat, a nie nastolatków. Niepokojący jest jednak wzrost nadwagi u 17-latków. W ocenie prof. Anny Fijałkowskiej konieczne są programy profilaktyczne, zróżnicowane dla poszczególnych grup wiekowych. Jako przykład wskazała na realizowany w latach 2023–24 program „Przybij piątkę”. Z kolei programy dla nastolatków powinny być ukierunkowane na budowanie prawidłowego obrazu swojego ciała i promowanie prawidłowych zachowań.

Uczestnicy panelu dyskusyjnego wskazywali m.in. na potrzebę promowania nie tylko zdrowego stylu życia czy profilaktyki, ale także uczenie odpowiedzialności za własne zdrowie już najmłodszych Polaków. Postulowali wprowadzenie obowiązkowej elektronicznej karty szczepień obowiązkowych czy utworzenie wspólnej platformy z danymi z różnych dziedzin medycyny.

Konferencję poprzedziło otwarcie wystawy wyrobów medycznych stosowanych w profilaktyce i skutecznej diagnostyce, efektywnym leczeniu oraz aktywnej rehabilitacji.

„Jestem dumna, że Senat ustanowił Rok Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki, bo w ten sposób przypominamy, także my, politycy, że o własne zdrowie trzeba dbać, najlepiej od dziecka. Na wystawie możemy obejrzeć nowoczesny sprzęt medyczny, który ratuje zdrowie, kiedy go już zabraknie” – powiedziała marszałek Małgorzata Kidawa-Błońska. Wyraziła nadzieję, że działania podjęte przez senatorów i ekspertów w Roku Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki przyniosą dobre efekty, które będą trwały po jego zakończeniu.

„To, że tyle osób przyszło obejrzeć tę wystawę, pokazuje, że choć dużo mówimy o profilaktyce, wiele zostało do zrobienia” – stwierdziła inicjatorka wystawy senator Beata Małecka-Libera. Podkreśliła, że polska ochrona zdrowia dysponuje fantastycznym sprzętem, ma dobre wyniki leczenia, a teraz czas postawić na profilaktykę. „Mam nadzieję, że dzięki temu, że sprzęt jest pokazywany w Senacie, ta wiedza pójdzie w świat” – dodała.

Zdaniem prezesa Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Wyrobów Medycznych POLMED Arkadiusza Grądkowskiego profilaktyka, zapobieganie, diagnostyka, leczenie i rehabilitacja to kluczowe zadania ochrony zdrowia. „Ogromną rolę odgrywają w tym sprzęt i wyroby medyczne, które prezentujemy dzisiaj państwu w Senacie. Umożliwiają dokładną diagnostykę, skuteczne leczenie i rehabilitację, by wrócić godnie do życia” – podkreślił.