Edukacja

„Jestem bardzo dumna i cieszę się, że to właśnie w Senacie prezentowana jest ta wystawa, a także odbędzie się bardzo ważna dyskusja na temat pojednania, które oznacza, że zaczynamy współpracować, zaczynamy na nowo żyć i stajemy się wspólnotą” – mówiła marszałek Małgorzata Kidawa-Błońska 20 maja 2025 r., otwierając wystawę „Pojednanie dla Europy”, przygotowaną przez Centrum Historii Zajezdnia z Wrocławia. Ekspozycja towarzyszy konferencji „Pojednanie dla Europy”, zorganizowanej przez senacką Komisję Kultury i Środków Przekazu. Jak podkreśliła marszałek Senatu, żeby do tego pojednania doszło, potrzeba było czasu, przyznania się po drugiej stronie, że doszło do rzeczy strasznych, potrzeba było wybaczenia. „Ale pojednanie to nie wymazanie ich z naszej historii, ale pamięć o tym, by takie sytuacje nigdy nie miały już miejsca” – wskazała. „To jest zadanie dla nas polityków, naukowców, ludzi kultury, nauczycieli, żeby o pojednaniu opowiadać. Pojednanie jest nam potrzebne we wszystkich obszarach naszego życia” – przekonywała. Nawiązując do listu biskupów polskich sprzed 60 lat, marszałek Małgorzata Kidawa-Błońska przypomniała, że w Europie doszło także do pojednania francusko-niemieckiego, stoi przed nami porozumienie z Ukrainą. Właściwie każdy kraj ma jakieś sprawy ze swoimi sąsiadami. Chodzi o to, by przyznać się do własnych błędów i porozumieć, by móc myśleć o przyszłości. „Bo bez pojednania i stworzenia na nowo wspólnoty i jedności świat nie będzie się rozwijał” – zaznaczyła. „Ten jeden bardzo ważny list pokazał, w jaki sposób należy dochodzić do pojednania” – podkreśliła marszałek Senatu. W jej ocenie list stanowi też odniesienie do wybaczenia, wpisanego w naszą chrześcijańską tradycję. „Jeden skromny list, który budził w tamtych czasach wielkie emocje, dokonał rzeczy niezwykłej: Polska i Niemcy są dobrymi sąsiadami i ze sobą współpracują. Oczywiście jest pamięć i są sprawy do wyjaśnienia, ale bez pojednania nie będzie przyszłości i jedności” – stwierdziła marszałek Małgorzata Kidawa-Błońska.

Senator Halina Bieda, zastępczyni przewodniczącego Komisji Kultury i Środków Przekazu, nawiązała do słów Roberta Schumana sprzed 75 lat, który w swojej deklaracji stwierdził, że Europa nie powstanie od razu, będzie się to następowało na skutek kolejnych działań. Według senator jednym z nich był list polskich biskupów do biskupów niemieckich sprzed 60 lat. Dzięki niemu m.in. powstała „Solidarność” i upadł mur berliński; list nawiązujący do trudnej przeszłości, ale pozwalający budować mosty porozumienia między narodami. Do ogłoszenia w 2025 r. Roku Pojednania w 80. rocznicę zakończenia II wojny światowej, 60. rocznicę listu biskupów i 45. rocznicę powstania „Solidarności” nawiązał dr Andrzej Jerie, dyrektor Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu. Przypomniał, że kiedy wrocławski arcybiskup Bolesław Kominek pisał ten list, w polskich domach silna była pamięć o ofiarach II wojny światowej, a wystosowany przez polskich biskupów apel   „przebaczamy i prosimy o przebaczenie” mógł się wydawać szalony.

Najważniejszym celem wystawy „Pojednanie dla Europy” jest ukazanie znaczenia orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich jako znaczącego elementu dziedzictwa zjednoczonej Europy. Oparte na wzajemnym przebaczeniu win przesłanie przełamywało w 1965 r. podział Europy na 2 wrogie bloki – demokratyczny Zachód i komunistyczną Europę Środkowo-Wschodnią, zdominowaną przez Związek Sowiecki. Wystawa pokazuje, że współczesna Europa zbudowana jest na pojednaniu, ponieważ wrogowie z okresu II wojny światowej wspólnie podjęli decyzję o budowaniu wspólnoty. Do roku 1989 r. projekt europejski obejmował jednak tylko zachodnią część kontynentu, m.in. ze względu na zmianę granic w Europie Środkowej i Wschodniej, a także trwający prawie pół wieku podział Europy. I właśnie od polskich biskupów wyszedł impuls do budowania stosunków polsko-niemieckich na prawdzie i wzajemnym przebaczeniu. Wystawa pokazuje, że orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich było wyjątkowe, ponieważ Polska była pierwszym państwem napadniętym przez Niemcy w 1939 r., wymordowano 6 mln polskich obywateli, w tym 20% polskich kapłanów i duchownych, zniszczono kilkaset polskich kościołów. Mimo tych dramatycznych faktów to z narodu polskiego wyszło przesłanie „przebaczamy i prosimy o przebaczenie”, które zmieniło sposób myślenia o wzajemnych relacjach miedzy Polską i Niemcami, a postawienie na prawdę, dialog i gotowość do dostrzeżenia własnych win stanowią część dziedzictwa współczesnej Europy.

Wystawa „Pojednanie dla Europy” po raz pierwszy w historii prezentuje 3 fundamentalne dla zjednoczenia Europy dokumenty z 1965 r.: rękopis listu biskupów polskich do biskupów niemieckich skreślony ręką wrocławskiego arcybiskupa Bolesława Kominka, ostateczną wersję orędzia wysłaną przez biskupów polskich do biskupów niemieckich oraz odpowiedź hierarchów niemieckich.