Wystawa pt. „Różnorodność społeczna senatorów II Rzeczypospolitej”
Wystawa pt. „Różnorodność społeczna senatorów II Rzeczypospolitej”, przygotowana przez Kancelarię Senatu z okazji przypadającej w 2022 r. setnej rocznicy pierwszego posiedzenia Senatu II RP.
Tradycje polskiego parlamentaryzmu liczą ponad 500 lat. Funkcjonujące w dawnych wiekach państwo miało jednego monarchę, ale składało się z dwóch organizmów: Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Tworzyły one rozległą terytorialnie Rzeczpospolitą Obojga Narodów. W wyniku kryzysu politycznego w końcu XVIII wieku nastąpił kres państwowości, a obszar I Rzeczypospolitej traktatami rozbiorowymi podzieliły między sobą Rosja, Prusy i Austria.
W wyniku I wojny światowej oraz zaangażowania Polaków na polu militarnym i dyplomatycznym w 1918 roku wskrzeszono niepodległe państwo polskie. Przyjęta w 1921 roku konstytucja określiła zasadnicze ramy demokratycznego systemu władzy. Na jej podstawie w listopadzie 1922 roku odbyły się wybory i wyłoniono obie izby polskiego parlamentu. Z okazji 100. rocznicy tego wydarzenia w gmachu Senatu prezentujemy wystawę ukazującą różnorodność społeczną senatorów w latach 1922–1939.
Przełom XIX i XX wieku przyniósł rewolucyjne zmiany społeczne, co znalazło odzwierciedlenie w polskim parlamencie w II Rzeczypospolitej. Wtedy też m.in. kobiety otrzymały pełne prawa wyborcze w 1918 roku. W Sejmie i Senacie zasiadały osoby, które różniły się pochodzeniem społecznym, wykształceniem, wyznaniem, a także pod względem etnicznym czy narodowościowym.
Do parlamentu weszli przedstawiciele ziemiaństwa i inteligencji, chłopi, robotnicy, rzemieślnicy czy drobni kupcy. Wśród 452 senatorów ze wszystkich pięciu kadencji było także kilku drukarzy, introligatorów, ślusarzy, piekarzy, górnik, a nawet kominiarz i malarz pokojowy. Do Senatu wybierano m.in. przedstawicieli mniejszości narodowych i etnicznych. Do najliczniejszych grup należeli przedstawiciele społeczności ukraińskiej – 27 senatorów, żydowskiej – 22 i niemieckiej – 12. Niektórzy senatorowie byli wybierani ponownie w kolejnych kadencjach. W Senacie zasiadało 19 kobiet.
Senatorowie deklarowali różne wyznania. Byli wśród nich katolicy, grekokatolicy, prawosławni, protestanci, starowiercy, a także wyznawcy judaizmu i islamu.
Struktura procentowa przedstawicieli grup zawodowych w każdej kadencji Senatu zmieniała się: inteligencja stanowiła około 60–70%, ziemianie, chłopi i przedsiębiorcy rolni – 20–25%, przemysłowcy i kupcy – 10% oraz duchowni różnych wyznań – poniżej 10%. Pozostałe kilka procent przypadało na inne profesje. Prawie 40% senatorów to wybierani więcej niż raz parlamentarzyści, wpływowi politycy oraz urzędnicy władz centralnych, a 10% – oficerowie. Wśród pozostałych było wielu lokalnych działaczy politycznych, społecznych, kulturalnych i organizatorów życia gospodarczego. Ponad 200 senatorów miało za sobą doświadczenie walki niepodległościowej z zaborcami, brało udział w I wojnie światowej i wojnie polsko-bolszewickiej (1919–1921).
W latach II wojny światowej budynek i archiwum Senatu uległy zniszczeniu, a po 1945 roku rządzący krajem komuniści usunęli z systemu politycznego izbę wyższą. Senat w Polsce odrodził się w 1989 roku. Od tego momentu zaczęto dokumentować jego historię i szukać fotografii i pamiątek z dawnych lat w ocalałych archiwach państwowych. Istotnym wsparciem okazały się kontakty z rodzinami senatorów z lat 1922–1939, które w swoich domowych zbiorach przechowały pamiątki związane z działalnością senatorów i Senatu. Na wystawie prezentujemy część tych eksponatów.