Adam Sapieha
1867-1951; książę; arcybiskup rzymskokatolicki, metropolita krakowski, kardynał; 1895–1894 wikary w Jazłowcu koło Buczacza; od 1902 wikary w parafii św. Mikołaja we Lwowie; kanonik kapituły metropolitalnej we Lwowie; 1906–1911 w kurii watykańskiej (sekretarz i podkomorzy papieski); od 1911 biskup krakowski; 1915 organizator Książęco-Biskupiego Komitetu Pomocy dla Dotkniętych Klęską Wojny; po 1918 zasłużony dla ukształtowania i ujednolicenia życia kościelnego na ziemiach polskich.
Działalność parlamentarna
Członek austriackiej Izby Panów w latach 1912–1918.
Poseł do Sejmu Krajowego w latach 1912, 1913–1914.
Senator w latach 1922–1923.
Losy wojenne, okoliczności śmierci
3.09.1939 odrzucił sugestie polskich władz na temat ewakuacji na Kresy, pozostał w Krakowie; 4.09.1939 powołał obywatelski Komitet Pomocy, a w 1940 współorganizował Radę Główną Opiekuńczą; po udaniu się we wrześniu 1939 prymasa Augusta Hlonda na emigrację stał się moralnie i faktycznie głową Kościoła w kraju; współtwórca tajnych studiów teologicznych w Krakowie; wielokrotnie odważnie i godnie występował przeciwko polityce niemieckich władz okupacyjnych; Delegatura Rządu RP w raporcie dla rządu w Londynie podkreślała jego szczególny autorytet, a prezydent RP Władysław Raczkiewicz określał go jako uosobienie bohaterstwa, godności i honoru narodowego.
W 1945 prezydent USA Franklin D. Roosevelt dwukrotnie proponował zaproszenie abp. A. Sapiehy m.in. do udziału w konferencji jałtańskiej; abp A. Sapieha poparł powstanie w marcu 1945 „Tygodnika Powszechnego”; formalnie organizował życie Kościoła w realiach powojennych (do lipca 1945, tj. do powrotu prymasa Augusta Hlonda); powołał Krajową Centralę „Caritas”; publicznie przeciwstawiał się prześladowaniom żołnierzy AK oraz walce władz komunistycznych z Kościołem w Polsce.
Zmarł 23.07.1951 w Krakowie; pochowany w krypcie katedry wawelskiej.
Źródła
akt zgonu z USC Kraków; PSB, t. XXXIV, Kraków 1992–1993, s. 539–556; Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994, s. 203; Jan Kracik, Przestrogi księcia metropolity, w: „Gazeta Wyborcza”, nr 186/10–11.08.2002, s. 23–24; Paweł Dubiel, Józef Kozak, Polacy w II wojnie światowej, Warszawa 2003, s. 150–151; Piotr Hapanowicz, Senatorowie województwa krakowskiego w II Rzeczypospolitej 1922–1939, Kraków 2007, s. 66–71; Jarosław Maciej Zawadzki, Senatorowie losy wojenne i powojenne, Warszawa 2013, s.25, 77, 152, 160-163, 200, 249, 375