Historia

(Emil Erwin Hasbach)

1876-1970; niemiecki ziemianin (m.in. majątek Waliły koło Białegostoku); przewodniczący Rady Niemców w Polsce;  major huzarów, w czasie I wojny światowej służył w armii niemieckiej; 1903–1921 dzierżawca domeny Zamek Bierzgłowski pod Toruniem; od 1922 dzierżawca majątku Hermanowo-Freda (obecnie część Starogardu Gdańskiego), hodował bydło i konie; w 1923 mąż zaufania Rządu RP przy wypłacie odszkodowań dla wysiedlonych z Wielkopolski kolonistów niemieckich; uczestniczył w pozyskiwaniu tajnych subwencji rządu niemieckiego dla mniejszości niemieckiej w Polsce; działacz organizacji zrzeszających Niemców w Polsce; przyjmowany przez kolejnych kanclerzy Rzeszy: Heinricha Bruninga (1930) i Adolfa Hitlera (1933).

Poseł w latach 1920–1922.
Senator w latach 1922–1927; 1928–1930; 1935–1938 (powołany przez prezydenta RP); 1938–1939 (powołany przez prezydenta RP).

Internowany 1.09.1939 przez polską policję i wywieziony do Równego, około 17.09.1939 (po wkroczeniu Armii Czerwonej) przedostał się wraz polskimi policjantami na tereny okupowane przez Niemców, powrócił do majątku Hermanowo; w listopadzie 1939 odznaczony przez Adolfa Hitlera Złotą Odznaką Honorową NSDAP; w kwietniu 1940 wstąpił do NSDAP; podczas okupacji niemieckiej nikt z pracowników jego majątku nie był aresztowany; prawdopodobnie ukrywał osoby poszukiwane przez gestapo; na początku 1945 w obliczu zbliżającego się frontu wyjechał do Niemiec.

Osiadł w Meklenburgii, prowadził gospodarstwo rolne; w 1947 mieszkał w Berlinie; od 1948 w Ravensburgu (Badenia-Wirtembergia), 1948–1956 przewodniczący organizacji ziomkowskiej Prusy Zachodnie w Badenii- Wirtembergii.

Zmarł 26.01.1970 w Weingarten (RFN); pochowany na cmentarzu w Ravensburgu.

akt zgonu z USC Weingarten (RFN); Mads Ole Balling, Von Reval bis Bukarest, Kopenhagen 1991, s. 217–218; Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994, s. 514; Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny, t. II, Warszawa 2000, s. 208–210; Janusz Fałowski, Parlamentarzyści mniejszości niemieckiej w Drugiej Rzeczypospolitej, Częstochowa 2000, s. 26–27 i in.; Sławomir Cenckiewicz, Tadeusz Katelbach 1897–1977. Biografia polityczna, Warszawa 2005, po s. 668; Elżbieta Kozłowska-Świątkowska, Józef Maroszek, Hasbachowie. Z rodzinnego sztambucha, Białystok 2011; Jarosław Maciej Zawadzki, Senatorowie losy wojenne i powojenne, Warszawa 2013, s.11, 277, 399-400;  informacje z 2009 Urzędu Gminy Gródek i Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim; informacje krewnej Anne Elisabeth Snethlage z Aachen z 2011.