Historia

1880-1967; ziemianin-arystokrata (ordynat Ołyki, właściciel licznych dóbr, m.in. Szpanów i Nieborów); działacz gospodarczy i polityczny; lider ugrupowań konserwatywnych; prowadził bardzo racjonalną politykę gospodarczą w swoich dobrach; w czasie I wojny światowej organizował pomoc dla uchodźców z Królestwa Polskiego; od kwietnia 1918 budował polską służbę dyplomatyczną, m.in. interweniował w sprawie zwolnienia Józefa Piłsudskiego z więzienia w Magdeburgu, doprowadził do przyjazdu do Warszawy Achillesa Ratti, przyszłego nuncjusza w Polsce; 1920 walczył w czasie wojny polsko-bolszewickiej; 1922 przewodniczący polskiej delegacji na konferencję rozbrojeniową w Moskwie; członek licznych rad nadzorczych i zarządów licznych organizacji gospodarczych i społecznych, m.in. prezes Banku Małopolskiego w Krakowie, prezes Związku Cukrowników, wiceprezes i członek prezydium „Lewiatana”.

Poseł w latach 1928–1930; 1930–1935;
Senator w latach 1935–1938; 1938–1939 (z nominacji prezydenta RP).

Przed 1.09.1939 majątek Nieborów przygotował na potrzeby szpitala wojskowego; podziemia warszawskiego pałacu przy ul. Bielańskiej 14 wzmocniono jako schron dla mieszkańców okolicznych domów; cenniejsze zabytki zdeponował w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie; 1.09.1939 przyjechał z zamku w Ołyce do Warszawy, współorganizował powstanie Szpitala Maltańskiego; 5.09.1939 wrócił do Ołyki; 7–14.09.1939 w Ołyce przebywał prezydent Ignacy Mościcki wraz z rodziną i ewakuowanymi urzędnikami; senator nie skorzystał wraz z rodziną z możliwości ewakuacji w kierunku Rumunii; 20.09.1939 aresztowany z synem Edmundem na zamku w Ołyce, były próby doraźnego skazania na śmierć przez tzw. trybunał ludowy; więziony przez NKWD w Równem, Płoskirowie, Kijowie oraz w Moskwie na Łubiance (syn w Kozielsku), przesłuchiwany przez Ławrientija Berię; o uwolnienie interweniowała m.in. włoska rodzina królewska oraz rody arystokratyczne z Wielkiej Brytanii i Szwecji; zwolniony razem z synem, przyjechał do Warszawy w połowie grudnia 1939; 10.01.1940 przedstawił w Berlinie Hermannowi Goeringowi memoriał w sprawie niemieckich zbrodni na ziemiach polskich; w lutym w jego pałacu w Nieborowie hitlerowska komisja do spraw zabytków dokonała grabieży cenniejszych elementów wyposażenia (19 skrzyń); włączył się w pomoc charytatywną, wspierał RGO; administracja jego majątku w Nieborowie była związana z „Uprawą”, tajną organizacją ziemian zaopatrującą AK; w majątku zorganizowano schronisko dla inwalidów z kampanii wrześniowej, ukrywano też żydowskie dzieci; nie wszedł do Delegatury Rządu RP na Kraj, aby móc bez obciążeń interweniować broniąc interesów Polaków u władz niemieckich, ponadto jako osoba publiczna nie nadawał się do regularnej konspiracji, uczestniczył jednak w pracach konspiracyjnego Komitetu Porozumiewawczego Stronnictw Politycznych; powstanie warszawskie zastało go wraz z żoną w Warszawie; 26.08.1944 wraz z ludnością cywilną został wyprowadzony przez Niemców na Wolę; w 3 dni później przewieziony do Berlina i osadzony w więzieniu Moabit (uwięziono także żonę); przesłuchania trwały 5 tygodni; zwolniony, wrócił z żoną do Nieborowa w październiku 1944; w jego domu udzielono schronienia licznym wojennym tułaczom; w 1944 wobec zbliżającego się frontu poprosił Stanisława Lorentza, przedwojennego dyrektora Muzeum Narodowego, o zabezpieczenie pałacu w Nieborowie jako muzeum.

W styczniu 1945 aresztowany przez NKWD w Walewicach koło Łowicza; uwięziony w obozie Krasnogorsk koło Moskwy (w kraju jego los i najbliższych był nieznany – zakaz korespondencji); tu zmarła jego żona Anna (1947); zwolniony we wrześniu 1947; po powrocie do kraju około miesiąca więziony w Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego, przesłuchiwany przez Julię Brystygierową, dyrektor Departamentu Politycznego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego; po zwolnieniu inwigilowany; do końca życia mieszkał w dwupokojowym mieszkaniu na warszawskim Mokotowie, przydzielonym w zamian za odstąpienie ruin pałacu przy ul. Bielańskiej; nie występował publicznie; w 1959 odbył kilkumiesięczną podróż do Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii i Włoch, do rodziny; 1962–1963 przebywał u córki Krystyny w Madrycie; jego syn Stanisław w 1959 poślubił Lee Bouvier, siostrę Jacqueline Kennedy, żony prezydenta USA.

Zmarł 4.10.1967 w Warszawie; pochowany na cmentarzu Czerniakowskim przy ul. Powsińskiej w Warszawie; w 1972 prochy przeniesiono do nowo utworzonej kwatery Radziwiłłów na cmentarzu w Wilanowie (przy wschodniej ścianie mauzoleum Potockich).

akt zgonu z USC Warszawa; PSB, t. XXX, Kraków 1987, s. 215–225; Witold Kamieniecki, Historycy i politycy warszawscy 1900–1950, Wrocław 1992, s. 14–28 Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994, s. 542; Bogusław Gałka, Ziemianie w parlamencie II RP, Toruń 2000, s. 16 i in.; Włodzimierz Piwkowski, Janusz Moniatowicz, Opowieść o Nieborowie, Jelenia Góra 2002, s. 18 i in.; Paweł Dubiel, Józef Kozak, Polacy w II wojnie światowej. Kim byli, co robili, Warszawa 2003, s. 134; Jerzy Jakubowicz, Janusz ks. Radziwiłł – XIII ordynat na Ołyce, „Forum Polonijne” nr 3/2005, s. 22; Sławomir Kalbarczyk, Z badań nad losami polskich parlamentarzystów represjonowanych przez władze sowieckie w latach 1939–1941, w: Okupacja sowiecka ziem polskich 1939–1941 pod red. Piotra Chmielowca, Rzeszów – Warszawa 2005, s. 164; Jarosław Durka, Janusz Radziwiłł 1880–1967. Biografia polityczna, Warszawa 2011; Jarosław Maciej Zawadzki, Senatorowie losy wojenne i powojenne, Warszawa 2013, s.24, 54, 326, 368-372;